+48 888 516 466
kontakt@alaodjazza.pl

Czy pies to wilk?

Created with Sketch.

Wilczak Czechosłowacki

Jak powstał pies?

 

Do niedawna nie było do końca wiadomo, jak właściwie z wilka powstał pies. Dość długi czas krążyły teorie głoszące o tym, że człowiek wykradł szczenię z wilczego gniazda, odchował je i tym sposobem wilk stał się psem. Raymond Coppinger nazywa to „Hipotezą Pinokia”. Stolarz Gepetto tak bardzo chciał, by jego kukiełka stała się chłopcem, że w końcu jego wiara powołała ją do życia. Raymond przytacza to w kontekście absurdalności teorii oswojenia szczenięcia wilka, które miało być równe udomowieniu (1).

Próby odpowiedzi na pytanie „jak powstał pies?” trwały nadal. Rosyjski genetyk Dymitr Bielajew postanowił sprawdzić, czy selekcja na konkretne cechy jest w stanie zmienić lisa na tyle, aby stał się on przyjacielem człowieka. Prace nad tym rozpoczął w 1959 roku. Srebrny lis syberyjski był zwierzęciem wykorzystywanym do produkcji futer. Lisy były utrzymywane w niewoli , w klatkach na ogromnych fermach. Nikt lisów nie oswajał, interakcja z nimi ograniczała się do karmienia przez pracowników ferm. Ostatecznie zwierzę, jakie powstało w eksperymencie Bielejewa nie było psem, ale cechowały je liczne doń podobieństwa.

 

Efekty eksperymentu

Lis srebrny nigdy nie został udomowiony, ponieważ nie dochodzi do tego spontanicznie, ale można to osiągnąć dość szybko, co wykorzystał Bielajew. Na początku posiadał bazę wyjściową 130 lisów, spośród których dobierał te, które były najmniej agresywne i lękliwe. Jako że z lisami w klatkach ciężko było przeprowadzać inny rodzaj testów niż podsuwanie do krat ręki z jedzeniem, właśnie ten rodzaj interakcji wybrał badacz. Zwierzęta dzieliły się na te, które gryzły bądź uciekały, inne biorące jedzenie niechętnie oraz takie, które machały ogonami i chciały nawiązać interakcję. To właśnie lisy z ostatniej grupy Bielajew wybierał i łączył w pary. Mioty pochodzące po tych lisach były poddawanie identycznej selekcji. Po 15 pokoleniach (ok. 40 latach) aż 3/4 całej lisiej populacji zaliczane było do tych łagodnych, komunikujących się z człowiekiem. Zyskały nawet przydomek „udomowionej elity”.

„Udomowiona elita” zachowywała się dokładnie jak psy – pojawiło się skomlenie, skakanie na człowieka, obwąchiwanie oraz lizanie. Kiedy wgłębiono się w genotypy tych odmiennie zachowujących się przedstawicieli gatunku, okazało się, że różnią się one od swych dzikich pobratymców aż czterdziestoma genami. Aż trudno uwierzyć, że taka zmiana zaszła w nich tak szybko – potrzeba było niespełna pół wieku, ale było więcej zadziwiających zmian. Wszystkie lisy różniły się diametralnie wyglądem – miały skrócone pyski oraz ogony, uszy pozostawały oklapnięte, lub dłużej niż u dzikich szczeniąt zachowywały taki kształt. Także ubarwienie ulegało zmianom – futro było łaciate, pojawiały się „znaczenia irlandzkie”, ogony zawijały się ku górze – wszystkie te cechy obserwuje się u psów, które także przecież znacznie różnią się wyglądem od wilków (5, 7).

 

Różnice między psem a wilkiem; Znaczenie hierarchii u obu gatunków.

Jeżeli aż tyle zmian nastąpiło po selekcji na jedną cechę zachowania, należy się zastanowić nad zasadnością selekcji na wygląd psów wystawowych. Zachowanie oczywiście nie wpływa na fenotyp zwierzęcia. O wszystkim decydują pojedyncze, lub zebrane w grupy geny. Dlatego może się okazać, że np. oklapnięcie uszu spowodowanie jest tym samym genem, który odpowiedzialny jest także za wyższy próg pobudliwości. Na tej podstawi można wysnuć wniosek, że selekcja na wygląd utrwala w rasie pewne preferencje do zachowań agresywnych lub łatwego wchodzenia na wysoki poziom pobudzenia (5). Dla przykładu wykazano, że wybór przez sędziów psów o dużej, samczej głowie pociąga za sobą rozmnażanie psów o dużym poziomie testosteronu (a co za tym idzie, wykazujących zwiększony popęd płciowy, skłonność do rywalizacji oraz terytorialności) (4). Jeżeli przyjrzeć się psom i wilkom, pierwsza rzecz, jaka rzuca się w oczy, to wygląd zewnętrzny: wilki mają większe łby i zęby, zawsze stojące uszy i podobnej maści sierść. Nie tylko fenotyp jest jednak odmienny. Wilki zachowują się inaczej – żyją w sforach stworzonych z osobników blisko spokrewnionych ze sobą, mają silnie rozwinięty system komunikacji oraz szczegółowe i zrytualizowanie zachowania demonstracyjne, agresywne oraz submisywne, co pozwala na ograniczanie poważnych walk do minimum. Jest to bardzo ważne w grupie społecznej, ponieważ częste, poważne utarczki znacznie osłabiłyby grupę, co doprowadziłoby do niechybnej śmierci jej członków. Śmierć nie wydaje się tu być przesadzonym skutkiem, ponieważ aby polować, zwierzęta muszą zachować pełnię sił. Polują w grupie, a ta nie może składać się z poranionych osobników, które bez przerwy kłócą się ze sobą (5, 1).

 

Hierarchia – psy a wilki

W zachowaniu spokoju w stadzie pomaga także hierarchia. Do dnia dzisiejszego jest ona tematem często poruszanym oraz staje się powodem do sporów między szkoleniowcami, właścicielami psów oraz wszystkimi osobami, jakie nawiązują z psami kontakt. W latach osiemdziesiątych XX wieku powstała tzw. teoria dominacji, zakładająca władzę osobnika alfa w każdej dziedzinie życia stada. W pewnych odmianach teorii dominacji alfa miał poprzez agresywne tłamszenie członków stada wzmacniać swą pozycję. Podstawą do takich wniosków były badania nad niespokrewnioną za sobą grupą wilków, zamkniętych na małym terenie. Dochodziło wtedy do częstych konfrontacji, aktów agresji i wymuszania przywództwa przemocą. John Fisher stworzył teorię dominacji w odniesieniu do psów – właściciel miał być alfą, który panuje nad psem i go dominuje. Teoria ta mogła wytłumaczyć wszystkie niepożądane czynności wykonywanie przez psa – od ciągnięcia na smyczy (pies chce wysuwać się na prowadzenie), poprzez wskakiwanie na meble (wilk alfa często przebywa na podwyższeniu, by zaznaczyć swoją pozycję), czy kładzenie łapy na kolanie (wilki kładą łapę na kłębie innego, gdy chcą go zdominować), aż do gryzienia właściciela (bo go dominuje). Właściciele psów stosowali „te same” strategie w odpowiedzi – siłą dociskali psa do ziemi / przewracali psa na grzbiet (alpha roll), zrzucali siłą z mebli, czy też szarpali psy i szczenięta za kark (bo tak robią wilczyce swoim małym, gdy się źle zachowują). Postępowanie takie rodziło zazwyczaj o wiele więcej problemów, niż było faktycznie. Ryan John Fisher jednak proponował alternatywne sposoby okazywania wyższości – to człowiek miał pierwszy przechodzić przez drzwi, jeść z miski psa, zwierzę dostawało jedzenie po skończonym posiłku przez rodzinę, itp (3) . Ten sposób nie był tak inwazyjny oraz wprowadzał konsekwencje do życia psa, przez co wiele problemów udawało się rozwiązać – niezbędne jest wprowadzanie zasad do życia codziennego psa (8).

Raymond i Lorna Coppinger rozpoczęli ponowne obserwacje wilków, tym razem w środowisku naturalnym. Były to grupy, każda złożona z jednej rodziny, którym przewodziła jedna lub więcej para rodzicielska, będących jednak matką i ojcem pozostałych wilków. Badania te nie potwierdziły wcześniejszych obserwacji – wilki wyraźnie unikały konfrontacji, często para rodzicielska oddawała jedzenie najpierw szczeniętom, dopiero później jadły dorosłe wilki. Zauważono także, że nie zawsze w wędrówce przewodziły te same osobniki – zmieniały się w zależnościom tego, który był lepiej zorientowany w terenie. Dostrzeżono cały skomplikowany system komunikacji oraz rytualizacji agresji, który hamował ataki, a nie im sprzyjał. Tak samo analiza „alpha roll” wykazała, że to nie „wilk dominant” przewraca drugiego osobnika na grzbiet, tylko on sam robi to w geście submisywnym (1). Późniejsze badania Mecha potwierdzają obserwacje Coppingerów, co wydaje się definitywnie obalać teorię dominacji. David Mech zaznacza, że termin „alfa” jest już przestarzały i należy go wykluczyć z terminologii (9). Sam John Fisher, przed swą śmiercią wycofał się ze swych poglądów i przyznał, że takie coś, jak teoria dominacji, nie ma racji bytu. Jednak to nie wystarczyło i nadal funkcjonuje ona w świecie kynologicznym (2).

 

Dla wszystkich zainteresowanych oryginalne źródła artykułu:

  1. Coppinger R., Coppinger L., 2002: Dogs: A new understanding of canine origin, behaviour and evolution, The University of Chicago Press, ISBN: 0-226-11563-1

  2. Eaton B.,2009: Dominacja u psów: Prawda czy mit, Fundacja Psia Wachta, ISBN: 9788392824046

  3. Fisher J., 1999: Okiem psa, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, ISBN: 83-09-01605-0

  4. Hallgren A., 2011: Seminarium tematyczne: Energia i motywacja

  5. Horowitz A., 2010: Oczami psa: co psy wiedzą, myślą i czują, Wydawnictwo Czarna Owca, ISBN: 978-83-7554-250-9

  6. http://67.222.97.186/267alphastatus_english.pdf (Mech D., 1999: Alpha Status, Dominance, and Division of Labor in Wolf Packs)

  7. http://www.youtube.com: BBC Documentory, The Secret Life of Dogs (Część 1-6)

  8. Kiziukiewicz E., 2005: Analiza porównawcza efektywności szkolenia psów metodami tradycyjnymi i pozytywnymi z uwzględnieniem warunków życia oraz zachowania szkolonych zwierząt, WnoZ, SGGW, Warszawa

  9. Mech D. “”Alpha” Wolf?” (http://www.youtube.com/watch?v=tNtFgdwTsbU)

2 komentarze

  1. Daniel pisze:

    Bardzo ciekawy artykuł. 🙂 Zapiszę sobie bibliografię.

  2. firn pisze:

    ciekawy artykuł ale czy pies to wilk?

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *